top of page
Open Site Navigation

Nawui vote, Nawui mashun

Iwui, nawui vote hi pangshap leilāka ārui-ārui (democracy) yāruina khamung shorkār ātam hiliya. Hiya Riyanna ningkhamaong maleilākla chizami kahaina. Right to vote hina basic rightna dala hangpaiya. Hi maleikha katei (rights) mashun bing chiva kakhalat maleimanada hangpai. Riyanwui āzingli ithum miyur saikora ngaraichaiyada hanghailala vote sangkhavai Mashun hi maleikha ngaraichaya kachi hiva mahangpaimana.


Hi thuklak eina machuk-akha mi kachungana matheila okthuida khalei thāya. Imayur māng maningla yurjat kateila hiwui hakkhamahā hi makathei thai. Ithumna (democracy) yāruipanwui kharara ngalei USAli shokkahai vote sangkhavai (rights) mashun wuivang khangarar thotrinchān chila pāyangpai. Zingkum tharāda-chishat kākahai ruichumnao ākha sāda ila, nala vote sangkhavai mashun chiva leiserda khaleina. Pangshap chiva I, nana singda khaleina. Kha theishing kakhui chi maleila iwui, nawui pangshap chi shichinphā-phā hairada kahang hili khangui maleilapaida khui.


Kachuiya pam chili minganing pāchi kapangkakā mi maleila āningsasak eina makapam-mana. Thākha hakkhamahāya pangshap chi khipāwuili lei khala chikha iwui, nawuili khaleina. Kha hipa hi naiphum hailaga samakhao serlaga pheisāwui ngareo-ngahan onhaira. Kachuiya pam chila lokhui ngarok haira. Kathāda lokhuiya chipaihao khala chikha ina, nana vote, mashun chiva thangkha shichinkup haoki kachi āmanli yorzāvai haowa. Kha phaninglo pamkhong chiva thangkha wuivang māng maning mana, zingkum phangāwui vāngna.


Ina, Nana mashungda makapangkā thurakha kachuiya pamkhongli kapama pāchili mashunglo kachi hila āpong ākhashong machuk-akha mangayimanada khui. Khalattana machuk kharik laga theikakhui khalei mi (candidate) pāchili khamashung eina vote misa. Khamashung eina maiyā ngasaksa. Khamashung eina ot sāngasaksa. Masi phankha kahāthing yuiung-yuivā sālaga kapam ruichumnao pangshap kasinga mangasā haisa.



Khangahān:

1) Ina, nana ithum yarui wuivang otram ngathami khavai kapangkā kahai pāchi ithum yarui wuivang otram ngathamilak daleila?


2) Maikhayā samphang hailagada mik khangapeo, khanā khangkhok, pheikatek thāda, pang masa̱ laga pamhaikha khiwuivang mipachili latluida kapangkasi?


3) Hakkhamahā pangshap chi I, nana singlaga mamashung khuirar, mangachei khuirar thurakha I, nawui lila khavat leidalei?



Minganingbingli icham-chamlāk kahai tui kachiphun:

a) Politics eina Vareshirinva kashap eina tangda mangarum khavai sāsa. Politics makhao kahai chila shapa. Mashit sang theilala vareshirin hiva masāmakhao khavai sāsa.


b) Ruichumnaola nathumwui khangui tuingashit theiser kahaina sāmilakra kachi tui chiva mamatuiluilo otsak chitheilo maningkha yangkharing sangvaiya.


c) Saikorana samphangrān chi mapung phāda samphang ngasaklo nawui otsakrumabingna khari kasang tuichila makhuisang phāphālo. Loyalty maleila fa̱na pai theikha ākhawuila vāmalek vāmalekda kazat mina chungmei.


d) Khanaowa sāda nali khipana khiwuivang kachuiya pam chili kapangkā khala kala khipāwui vang otram ngatha̱ khavai khala kachi hi mamalailak haisa.



Ithum mashun, pangshap khaleiya kapangkaki kachi ruichumnaobingli icham-chamlak kahai chan chiphun khangai tui:

a) Ithum ruichumnaobingwui ning hi (broad) mashāmeida machuksa. Ili, nali (individual) khalattali masāmi manada āming singkhuilaga pai neokhami otsak chiva masāsa, khayā mangarin meikap kachi otsaknada theikhui. Nali samilapai masamilapai, (society) yārui kala ram wuivang samidaleikha chili nawui sharukla zangkahainada kala āli vote makhamibing wuivangla zangkahainada shānkhuisa. Mapung maphāthula ningtharlak eina hangsa.


b) Ithumwui ngalei, mashun ngakmikashapa, ithumna samphangran chi masamphangla leidakhalei chi samphangkhavai ngararmi kashapa pāchi kaphangkhui theisa. Chimaningla shorkarwui eina kateokha samphangda khalei chila ruichumnaona masamphangla āwukli namsangpamda khalei pāchili katomshonda kānkhanā maleimana.


c) Khanaowa sāda iwui, nawui hakkhamahā pangshap china tuitak khuiki kachina. (Democracy) Yāruina khamung ālungli i kala nana shorkar semkikachina. Khangkaka kala ngakhunkatā ithumwui pāngli lei. Khamathā yāruishang semsa chikha ithumli mikahai pangshap hi shichinda khamashunga minganing kapangkhuilāksa. Ngachei ngasaksa chiakha i, nāwui pangli khaleina. Chieina hakkhamahā pangshap, khayā hi āman khikhalila mangathavaihaisa. Theishing kakhui leilaga shichinlaksa.


Note: Khangui, makapei leisalala mashungmilo chipemsangmilo. Hangkahai hili ningkhamā sāza kapai zangsākha kahuimilo. Āja̱kum election ningphanin, otsak khamashung eina Tangkhul khangachei ngasārano.


- Somipam Horam

0 comments

Recent Posts

See All

TRIPURA Ātam ākhali Tripura hi (smallest North-East State) 62% Tripuri sāsai. 1947-51 li 6 lakhs Bengali Refugee Bangladesh wui eina ungzanga. Latluida 1971 li 1.038 million ungzangluiya. Āra Tripura

Mikumo hiva āshang eina okathuiya yurna. Khalatta wuimang machuk haikha mapanrum paimana. Mikumo kachivali kasemma china kapha ningchuk machukashap, sākashap pangshap sangkhami honkam eina zakkashi ni

bottom of page